Dom z Basztą w Bieczu

To zabytkowa kamienica z tysiąc pięćset dwudziestego trzeciego roku. Ulokowana jest w zachodniej części miasta, przy ulicy Węgierskiej. Przy wjeździe do Biecza od strony zachodniej wita nas wraz z okazałą basztą. Część budynku znajduje się poniżej poziomu ulicy. Dzieje się tak dlatego, że miasto położone jest na wzniesieniu. W Domu z Basztą obecnie znajduje się jeden z oddziałów Muzeum Ziemi Bieckiej.

Dom z Basztą to piętrowy budynek na planie trapezu. Boki zachodni, północny i wschodni są długie na piętnaście metrów, a południowy na siedemnaście. Bok północny biegnie równolegle do ulicy. Budynek jest murowany, tynkowany na kremowo. Jest to bardzo jasny odcień koloru żółtego. Nakryty został wklęsłym dachem.Oznacza to, że jego połacie nachylone są do wewnątrz budynku. Zwieńczeniem elewacji jest attyka. Ma ona postać około metrowych murowanych prostopadłościanów biegnących dookoła budynku.

Ściana północna ma cztery prostokątne okna oraz dwoje drzwi. Drzwi są masywne, drewniane z żelaznymi okuciami. Pierwsze od lewej prowadzą do muzeum. Nad nimi zawieszono latarnię oraz metalowy napis MUZEUM. Drugie drzwi są nieużywane. Pod górną krawędzią ściany biegnie rząd czterech blend. Blenda to wnęka w ścianie w kształcie okna. Wypełniona jest kamieniem o kremowym kolorze. Pierwszą od prawej strony zdobi tarcza niedziałającego zegara.

Ściana zachodnia. Na ścianie umieszczono sześć prostokątnych okien. Składają się one z dwóch skrzydeł. Otaczają je kamienne obramowania. Po prawej stronie ściany znajduje się wnęka balkonowa zakończona u góry półkoliście. Wnęka jest długa na kilka metrów i ozdobiona drewnianą balustradą. Pod nią znajduje się brama wjazdowa z metalowych prętów. Prowadzi do sieni. Jest to wysoki korytarz z półkolistym sklepieniem. Prowadzi przez cały budynek. Wylot sieni mieści się w ścianie wschodniej.

Pod górną krawędzią ściany umieszczono rząd siedmiu blend. Biegną one na tej samej wysokości co na ścianie północnej. W pierwszej od lewej wisi tarcza niedziałającego zegara. Pod nimi ozdobny fryz. Jest to kilkudziesięciocentymetrowy  pas wypełniony białym wzorem z liści i łodyg. Wykonany został techniką sgraffito. To sposób tworzenia wzorów na tynku. Wzory powstają poprzez nakładanie i zeskrobywanie kolejnych warstw tynku o różnych kolorach.

Ścianę południową zdobi sześć prostokątnych okien z kamiennym obramowaniem oraz balkon z drzwiami.

Ściana wschodnia. W lewym górnym rogu umieszczono dwa prostokątne okna na pierwszym piętrze. W przyziemiu na prawo od wylotu bramy są drzwi do piwnicy.

Naroża budynku zachodnio-północne i północno-wschodnie wzmocnione są przyporami. To pionowe filary dostawione do ściany budowli.

Do rogu ściany południowej i zachodniej przylega czternastowieczna baszta obronna. Zwana jest rajcowską lub radziecką. Ma kształt walca. Zbudowano ją z szarych i beżowych nieregularnych kamieni. Jedynie u góry jest pas ceglany, a  część tuż pod hełmem otynkowano na kremowo. Jej średnica ma około dziewięciu metrów długości. Wysokość baszty - około dwudziestu dziewięciu metrów. Baszta wzmocniona jest przyporą. W jej ścianach znajduje się dużo małych, zakratowanych otworów strzelniczych. Na jej szczycie umieszczono blaszany hełm w kształcie stożka. Ma kolor zielony.

Baszta połączona jest z  murami obronnymi. Chroniły one średniowieczny Biecz przed atakami z zewnątrz. W szesnastym i siedemnastym wieku w Domu z Basztą mieściła się pierwsza na Podkarpaciu apteka. Została założona przez Marcina Bariana Rokickiego - aptekarza, rajcy i burmistrza Biecza.

tekst: Anna Franik

konsultacja dostępności: Regina Mynarska, Dawid Górny (Fundacja Pełni Kultury)

konsultacja merytoryczna: Damian Nowak (Muzeum Ziemi Bieckiej)

czas powstania: sierpień 2022 roku

Tekst zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu “Biecz – zobaczyć miasto Marcina Kromera. Udostępnienie kultury osobom z niepełnosprawnością wzroku”.