Belka tęczowa w Kolegiacie w Bieczu

Nad wejściem do prezbiterium znajduje się drewniana belka tęczowa wykonana w tysiąc czterysta osiemdziesiątym ósmym roku. Określenie belki jako tęczowa odnosi się do symboliki tęczy jako przymierza między Bogiem a ludźmi.

To pozioma belka umieszczona na wysokości około pięciu metrów. Rozpięta jest pomiędzy ścianami prezbiterium. Ma długość ponad sześć metrów. Na belce, przodem do nawy głównej, umieszczono cztery figury i trzy figury na krzyżach. To tak zwana grupa ukrzyżowania, inaczej zwana grupą pasyjną. Środkowy krzyż ma wysokość około sześć i pół metra, a figura Chrystusa jest wysoka na trzy metry. Figury stojące na belce są wysokie na około sto osiemdziesiąt pięć centymetrów.

Na środku belki postawiono krzyż z figurą Chrystusa. Po obu jego stronach symetrycznie ułożono po trzy figury. Na prawo od Chrystusa - świętej Marii Magdaleny, świętego Jana oraz łotra na krzyżu. Na lewo - figurę Matki Bożej, świętego Longinusa oraz łotra na krzyżu.

Całość robi ogromne wrażenie. Postaci na masywnej belce ukazano realistycznie.  Wyraźnie zarysowany został kontrast. Nagie postacie wiszące na krzyżach wyginają się z bólu. Pod nimi postacie w strojach są statyczne i zastygłe. Panuje nastrój smutku, bólu oraz odczucie wszechobecnej śmierci.

Figura Chrystusa jest największa, dominuje nad pozostałymi rzeźbami. Ciało Jezusa jest wychudzone i nagie. Jedynie biodra osłania złota tkanina. Na klatce piersiowej wyraźnie rysują się żebra. Na rozciągniętych rękach zaznaczają się linie naprężonych mięśni i ścięgien. Prawa i lewa dłoń zostały przybite gwoździami do poziomej belki krzyża. Prawą stopę ułożono na lewej. Przybito je do pionowej belki ogromnym gwoździem. Między żebrami po prawej stronie tkwi wbita włócznia. Trzyma ją Longinus. Z ran wypływa krew.

Głowa Mesjasza jest lekko przechylona w stronę prawego ramienia, w stronę Matki Boskiej. Rzeźbione pukle długich włosów i brody mają kolor czarny. Głowę rani złocona korona cierniowa. Zza głowy wyłania się nimb, czyli świetlista otoczka ze złoconych promieni. Chrystus ma zamknięte oczy. Na jego twarzy maluje się cierpienie. Nad głową umieszczono złoconą tabliczkę w kształcie liter INRI. Jest to skrót od łacińskich słów oznaczających „Jezus z Nazaretu, król żydowski”.

Łotry na krzyżach mają brązowe włosy, brody i wąsy. Są nadzy. Jedynie ich biodra otaczają przepaski. Ich ciała są blade i wychudzone. Mocno zarysowane zostały żebra oraz mięśnie rąk. Ręce łotrów przywiązano sznurami do poziomych belek krzyży. Ręka jednego z łotrów wygięta jest w łokciu w sposób nienaturalny. Oplata belkę od dołu. Prawdopodobnie jest złamana. Klatki piersiowe i barki obydwu skazańców wyginają się boleśnie do przodu, jakby pod wpływem ciężaru odrywały się od krzyży. Nogi przywiązano do pionowych belek. Głowy opadają na lewe ramiona. Nogi łotrów pokrywają cięte rany głębokie aż do kości.

Pod krzyżem klęczy Maria Magdalena. Na jej ramiona spływają długie, czarne włosy. Ubrana jest w złoto-zieloną szatę. Jej plecy okrywa czerwony płaszcz. Zwraca się w stronę Jezusa. Lewą ręką obejmuje krzyż. Prawą unosi chustkę na wysokość twarzy. Patrzy na Chrystusa z przejęciem.

Na prawo od Marii Magdaleny stoi bokiem do krzyża święty Jan. Jego twarz jest biała i delikatna, pozbawiona zarostu. Fale kręconych włosów opadają na kark. Zielona szata z długimi rękawami sięga do ziemi. Złoty płaszcz osłania klatkę piersiową i spływa do wysokości kolan. Apostoł wyciąga prawą rękę w kierunku Marii Magdaleny. Lewą trzyma spuszczoną wzdłuż ciała. Podnosi głowę, spogląda na Chrystusa.

Na lewo od krzyża Chrystusa stoi Matka Boża. Zwraca się ku Chrystusowi. Nosi czerwoną suknię. Jej głowę i plecy okrywa złoty płaszcz. Opada aż do stóp. Szaty są mocno pofałdowane. Sprawiają wrażenie ciężkich i grubych. Ręce Matki Bożej złożone są pod brzuchem. Palce dłoni splecione ze sobą. Zatroskane oczy patrzą w dal. Na lewo od Matki Bożej stoi święty Longinus. Jego postać zwrócona jest w kierunku Chrystusa. Ubrany jest w hełm i srebrno-złotą zbroję rycerską. Przy lewym boku zwisa pochwa z mieczem. Brodaty Longinus trzyma długą włócznię. Jej ostry grot wbija w bok Chrystusa.

Na belce tęczowej umieszczono napis po łacinie. W języku polskim słowa oznaczają „Dla nas Chrystus stał się posłuszny aż do śmierci…tysiąc sześćset trzydzieści dziewięć”. To cytat z listu do Filipian, rozdział drugi, wers ósmy i dziewiąty oraz data naniesienia napisu.

tekst: Anna Franik

konsultacja dostępności: Regina Mynarska, Dawid Górny (Fundacja Pełni Kultury)

konsultacja merytoryczna: Damian Nowak (Muzeum Ziemi Bieckiej)

czas powstania: lipiec 2022 roku

Tekst zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu “Biecz – zobaczyć miasto Marcina Kromera. Udostępnienie kultury osobom z niepełnosprawnością wzroku”.