Ikonostas w cerkwi Opieki Matki Bożej w Owczarach

Ikonostas to zapełniona ikonami przegroda. Ma postać drewnianej ściany. Odgradza ona sanktuarium od nawy. Jest typowym elementem wyposażenia świątyń Kościoła Wschodniego czyli cerkwi greckokatolickich i prawosławnych. Wykonany jest z drewna. W ikonostasie znajduje się też para lub troje drzwi.

Niezwykle cenny ikonostas w cerkwi w Owczarach został ufundowany w latach 1712 - 1756. Joan Medycki wykonał Ikony namiestne i dekorację dolnej części ikonstasu. Namalował on też obrazy na carskich drzwiach oraz ikony świąteczne. Pozostałe rzędy ikon stworzył w 1756 roku inny, nieznany z nazwiska malarz.

Ikonostas jest szeroki na niecałe 7 m. i wysoki na ponad 5.5 m. Zawiera 38 ikon uporządkowanych w  czterech poziomych rzędach. Jest to charakterystyczna cecha greckokatolickich budowli sakralnych w Beskidzie Niskim. Ikonostas w Owczarach ma czerwone tło i liczne, kunsztownie złocone zdobienia na ramach. Przybierają one formę kiści winogron wraz z liśćmi i pędami. W ikonach dominuje czerwień, błękit i złoto.

Każdy rząd ikon ma swoją nazwę i prezentuje różne treści dotyczące prawd wiary. Rząd najniższy zawiera cztery największe, tak zwane ikony namiestne. Mają kształt prostokątny, z zaokrągloną górną krawędzią. Ikony te stoją na podstawach, tak zwanych predellach, również dekorowanych obrazami. W rzędzie ikon namiestnych oprócz ikon znajdują się trzy przejścia do prezbiterium. Na środku carskie wrota, po bokach – wrota diakońskie.

Idąc od lewej strony w tym rzędzie jako pierwszą umieszczono ikonę ze sceną Przemienienia Pańskiego. Na jej podstawie wymalowano scenę Dobry Samarytanin.  Pochyla się on miłosiernie nad rannym. Na prawo od tej ikony znajdują się wrota diakońskie u góry zakończone półokrągło. Otwór ten nie posiada skrzydła drzwi. Tędy przechodzi do prezbiterium kapłan lub osoba pomagająca mu w sprawowaniu nabożeństwa. Na prawo od wrót – druga ikona tego rzędu. Na złotym tle Matka Boska trzyma w ramionach małego Jezusa. Ten pochyla głowę by przytulić policzek do jej twarzy. Prawą ręką obejmuje szyję matki, lewą opiera na jej piersi. Ten typ wizerunku w Kościele Wschodnim nosi nazwę Eleusa. W grece oznacza to Umilenie. Podstawę pod tą ikoną zdobi scena Chrystus w domu Marii i Marty. Dalej na prawo, w centralnym miejscu ikonostasu, widnieją wspaniałe carskie wrota. Tędy przechodzi kapłan odprawiający nabożeństwo. To najszerszy otwór drzwiowy. Wrota mają złocone dwuskrzydłowe drzwi. Nadano im kształt symbolicznego drzewa Jessego. Środkowa belka to pień. Na skrzydłach wiją się kunsztowne gałęzie i liście krzewu winnego. Drzwi są ażurowe – co oznacza, że mają liczne prześwity. Wśród liści na każdym skrzydle namalowano po trzy medaliony. Przedstawiają scenę Zwiastowania Bogurodzicy oraz czterech Ewangelistów. Niewielkie obrazy zdobią także futrynę carskich wrót. To wizerunki dostojników Kościoła Wschodniego. Brodaci mężczyźni noszą biskupie czapki, długie szaty, trzymają pastorały.

Na prawo od carskich wrót znajduje się trzecia ikona namiestna. Ze złotego tła spogląda zeń łagodnie Chrystus Pantokrator. Jego brązowe włosy spływają falami na ramiona. Jasną twarz okala krótka broda w tym samym kolorze. Ukazaną do ud sylwetkę Zbawiciela okrywa czerwona szata oraz niebieski płaszcz. W lewej dłoni Chrystus trzyma otwartą księgę. Prawą unosi w geście błogosławieństwa. Kciuk, palec wskazujący i środkowy jest wyprostowany, dwa pozostałe – lekko przygięte. Na podstawie tej ikony namalowano ewangeliczną scenę rozmowy: Chrystus i Samarytanka przy studni.

Dalej na prawo znajdują się drugie wrota diakońskie. Na prawo od nich – ikona  zwana świątynną, chramową. Ukazuje ona, pod jakim wezwaniem jest dana świątynia. Ta w Owczarach to cerkiew Opieki Matki Bożej, co zostało przedstawione symbolicznie na ikonie Pokrow Bogurodzicy. Słowo pokrow oznacza opiekuńczy welon. W górnej części w niebiosach znajduje się postać Matki Bożej otoczonej złotymi promieniami. Okrywa ją niebieski płaszcz oraz welon. Maria trzyma biało-czerwoną wstęgę. Po obu stronach towarzyszą jej aniołowie i grupa świętych: apostołowie, Jan Chrzciciel, święty Andrzej i Epifaniusz. W dolnej części obrazu znajduje się druga grupa osób. Pośrodku umieszczono postać Romana Słodkopiewcy, znanego autora psalmów do Matki Bożej. Okrywa go czerwony płaszcz. Na prawo i na lewo od niego stoją dostojnicy kościelni i świeccy władcy we wspaniałych płaszczach. Podstawę ikony świątynnej dekoruje obraz ze starotestamentową sceną. To Sen Proroka Jakuba.

Drugi rząd ikonostasu, tak zwany świąteczny - stanowią dużo mniejsze kwadratowe ikony. Przedstawiają najważniejsze święta w roku liturgicznym. W języku cerkiewnym święta to prazdniki, tak też nazywa się te ikony. Jest ich łącznie 13. Nad carskimi wrotami umieszczono największą – scenę Ostatniej Wieczerzy. Na prawo i na lewo od niej znajduje się symetrycznie po sześć obrazów. Idąc od lewej przedstawiają: Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni, Boże Narodzenie, Objawienie Pańskie czyli Chrzest Chrystusa, Ofiarowanie Chrystusa w Świątyni czyli Spotkanie Pańskie, Zwiastowanie Bogurodzicy, Wjazd do Jerozolimy, Zmartwychwstanie Pańskie, Wniebowstąpienie Pańskie, Zesłanie Ducha Świętego, Przemienienie Pańskie, Zaśnięcie Bogurodzicy, Narodzenie Bogurodzicy.

Trzeci rząd ikonostasu to grupa Deesis. Nazwa ta pochodzi od greckiego słowa oznaczającego: orędownictwo, prośba, modlitwa wstawiennicza. W tym rzędzie znajduje się 7 dość dużych ikon. Kształt mają taki sam jak ikony namiestne. W centrum przedstawiono postać Chrystusa jako króla, tronującego. Siedzi na tronie we wspaniałych szatach i płaszczu. Jego głowę zdobi korona. W lewej dłoni trzyma otwartą księgę, prawą błogosławi. Po obu stronach tej ikony znajdują się trzy kolejne. Na każdej stoi po dwóch apostołów. W rękach trzymają swoje atrybuty. Zwracają się w stronę Chrystusa. Pod każdą z trzech centralnych ikon w tym rzędzie znajduje się jeszcze wąski, poziomy obraz. Ukazano na nich sceny pasyjne czyli związane z męką i śmiercią Jezusa: Niewiasty Niosące Myro, Chrystusa złożonego w grobie oraz Niewiasty u Grobu.

Najwyższy, czwarty rząd ikon przeznaczony został dla Proroków i Królów Starotestamentowych. Składa się na niego sześć ikon w formie ośmiokątów. Z każdej patrzy poważnie  dwóch mężczyzn. Trzymają długie zapisane wstęgi zwojów. Centralną część czwartego rzędu wieńczy krzyż z wizerunkiem Jezusa. Ma on prawosławną formę z trzema poprzecznymi belkami. Górna krótka, środkowa długa i dolna krótka.

Cerkiew w Owczarach służy obecnie dwóm wyznaniom. Od 1998 roku zgodnie współistnieje tu parafia rzymsko- i greckokatolicka.